Τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα που διεξήχθη το 2018 σχετικά με το επίπεδο εμπιστοσύνης στα πολιτικά κόμματα αποδεικνύει ακόμα μια φορά πως τα ευρωπαϊκά κόμματα χρειάζεται να κάνουν πολλά για να ανακτήσουν την θέση που κατείχαν στις αντιλήψεις των πολιτών. Οι Κύπριοι στο συγκεκριμένο πίνακα βρίσκονται στην 21η θέση και είναι ένας από τους λαούς με τα χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης απέναντι στα εγχώρια πολιτικά κόμματα.
Για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη δυσπιστία των πολιτών, δεκάδες ευρωπαϊκά κόμματα εφάρμοσαν καινοτόμες εσωκομματικές πολιτικές διαδικασίες με σκοπό τη δημοκρατική λήψη αποφάσεων και συμμετοχή των μελών στο εσωτερικό των πολιτικών κομμάτων. Απώτερος στόχος αυτών των νέων διαδικασιών είναι η αύξηση του επιπέδου της εσωκομματικής δημοκρατίας. Οι καινοτομίες αυτές αποσκοπούν στην προώθηση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της ενεργού συμμετοχής των κομματικών μελών.
Μια τέτοια καινοτομία είναι η εφαρμογή και χρήση συστημάτων ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, η οποία επιτρέπει στα μέλη να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων του κόμματος ανεξάρτητα από την τοποθεσία ή τη διαθεσιμότητά τους. Το γερμανικό Πράσινο Κόμμα, για παράδειγμα, εισήγαγε πλατφόρμα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις κομματικές εκλογές και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, η οποία αποδεδειγμένα αύξησε τα ποσοστά συμμετοχής των μελών και βελτίωση την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων απέναντι στο κόμμα.
Μια άλλη καινοτομία που έχει εφαρμοστεί από ευρωπαϊκά κόμματα είναι η σύσταση συνελεύσεων μελών, στις οποίες επιλέγονται τυχαία ομάδες μελών που συζητούν για συγκεκριμένα θέματα και διατυπώνουν συστάσεις προς την κομματική ηγεσία. Το Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου δημιούργησε συνελεύσεις μελών για να συλλέξει τις θέσεις και τις απόψεις των μελών του για θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική δικαιοσύνη.
Παράλληλα, όλο και περισσότερα ευρωπαϊκά κόμματα έχουν καθιερώσει τον θεσμό των προκριματικών εκλογών. Στις προκριματικές εκλογές (ή primaries) διεξάγεται μια ανοικτή ψηφοφορία για την επιλογή υποψηφίων για το ψηφοδέλτιο του κόμματος. Το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα αποτελεί ένα από τα πρωτοπόρα κόμματα που εφάρμοσε αυτή την καινοτομία με πλήρη επιτυχία για τις γαλλικές βουλευτικές εκλογές. Τα μέλη και φίλοι του κόμματος έχουν το δικαίωμα να πάρουν μέρος στις προκριματικές εκλογές και να συναποφασίσουν για το ποιος θα είναι ο υποψήφιος του κόμματος στην επαρχία τους.
Ως επί το πλείστον στο Βέλγιο έχει καθιερωθεί μια νέα εσωκομματική διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ των κομμάτων και της κοινωνίας των πολιτών, η οποία περιλαμβάνει ανοιχτές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών και φίλων του κόμματος για την επίτευξη συναίνεσης επί θεμάτων. Το Βελγικό Πράσινο Κόμμα έχει δημιουργήσει "πράσινα συμβούλια", τα οποία είναι συμβουλευτικά όργανα που αποτελούνται από μέλη του κόμματος τα οποία συζητούν και αναπτύσσουν πολιτικές για διάφορα θέματα σε ανοικτές συνεδριάσεις στις οποίες μπορεί να πάρει μέρος οποιοσδήποτε πολίτης επιθυμεί.
Ακόμη, μια πρακτική που έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος τα τελευταία χρόνια και υιοθετείται από όλο και περισσότερα κόμματα σε σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης είναι η δημιουργία διαδικτυακών πλατφόρμων μόνο για τα μέλη του κόμματος. Οι συγκεκριμένες πλατφόρμες διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των μελών του κόμματος με την ηγεσία. Η μετάβαση στο διαδίκτυο διευκολύνει επίσης τη συμμετοχή νεότερων ατόμων που πιθανώς να μην διαθέτουν το χρόνο να συμμετάσχουν με φυσική παρουσία στις τοπικές συνελεύσεις του κόμματος λόγω αυξημένων εργασιακών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Τέτοιες πλατφόρμες αρχικά δημιουργήθηκαν στην Τσεχία και αργότερα στις χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν εξαπλωθεί σχεδόν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Τέτοιες πλατφόρμες διαθέτουν με επιτυχία το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Συμπερασματικά, η εφαρμογή δημοκρατικών καινοτομιών από τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την εσωκομματική δημοκρατία, να προωθήσει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία και να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των μελών των κομμάτων, πάντα με απώτερο σκοπό την αύξηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα κόμματα. Οι καινοτομίες αυτές θα καταστήσουν ικανή την άμεση συμβολή των μελών στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε πιο αποτελεσματικές και αντιπροσωπευτικές πολιτικές αποφάσεις.
Νίκανδρος Ιωαννίδης
